6. Geografische namen (nieuwe versie)
Ontwerp nieuwe handleiding geografische benamingen, december 2017. Hou er rekening mee dat deze handleiding nog in ontwikkeling is, en dat er heel wat records zijn die nog niet of nog onvoldoende beantwoorden aan de regels.
6.1. Algemene bepalingen
Voor het aanmaken van nieuwe authority codes voor geografische plaatsen: zie Aanmaak van nieuwe authority codes.
In Anet worden authority records aangemaakt voor geografische benamingen. Het kan gaan om namen van:
deelgemeenten (enkel in Vlaanderen)
gemeenten
provincies
landen
streken
zeeën en oceanen
rivieren
gebergtes
...
Alle geografische codes beginnen met 91. gevolgd door een specifiekere code, en eventueel zelfs door een gewoon volgnummer.
De records worden met elkaar via relaties verbonden in een hiërarchische classificatie die uit 6 deelgebieden is opgebouwd:
Code |
Benaming |
|---|---|
000.91 |
Stam van de geografische zoekboom |
91.1 |
Continenten en landen, steden, enz. |
91.10 |
Continentoverschrijdende streken |
91.2 |
Geografische streken |
91.26 |
Oceanen. Zeeën. Zeeverbindingen |
91.28 |
Meren en Binnenzeeën |
91.282 |
Rivieren. Kanalen |
Voorbeeld:
Verenigd Koninkrijk:
91.41 (Verenigd Koninkrijk)
91.410 (Groot-Brittannië)
91.410.01 (Engeland)
91.410.018 (West-Midlands)
91.410.0185 (Metropolitan County)
91.410.10321 (Birmingham)
Rivieren:
91.282 (Rivieren)
91.282.244 (Rivieren West-Europa)
91.430.08 (Rivieren: Duitsland)
91.282.243.1 (Rijn)
Er worden alleen codes aangemaakt voor hedendaagse geografische plaatsen: landen, administratieve streken, steden en gemeenten, geografische streken, rivieren, zeeën, enz. Voeg eventuele variante historische namen toe als verwijzing van het type synoniem.
Voorbeeld:
Voorbeeld 1:
hoofdvorm: Istanboel (stad)
verwijzingstermen, type synoniem: Constantinopel; Byzantium; Constantinople; Byzance.
Voorbeeld 2:
hoofdvorm: Kinshasa
verwijzingstermen, type synoniem: Leopoldstad; Léopoldvillle.
In sommige gevallen kan het nodig zijn om ook historische gebieden te autoriseren, voor publicaties die handelen over archeologische vindplaatsen, historische streken, enz. Er worden echter geen authority codes aangemaakt voor landen of rijken (in de politieke zin) die ophielden te bestaan voor Wereldoorlog II. Zo wordt er geen code aangemaakt voor het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden omdat dat ophield te bestaan in 1830.
Warning
Indien een land ophoudt te bestaan, bv. omdat het gesplitst wordt in andere landen, dan wordt het authority record van dat land niet geschrapt. De gelockte catalografische records blijven verbonden met dat record. Maar de authority codes voor ondergeschikte plaatsen (bv. steden, gebieden,...) worden verbonden met de authority records voor de nieuwe geografische entiteiten.
Note
Vertrek bij de aanmaak van een nieuwe geografische code altijd van de code van het niveau dat er net boven ligt. Op die manier krijg je in de code van de a-loi een verwijzing naar de precieze context van de plaats, omdat de ondergeschikte code verwijst naar de hogere.
6.2. Constructie van de termen
6.2.1. Hoofdvormen en verwijzingstermen
De hoofdvorm van een authority record van type G is, voor hedendaags bestaande plaatsen, steeds de actuele benaming van de plaats.
Voorbeeld:
de Russische stad Sint-Petersburg heette vroeger Leningrad. De hoofdvorm voor deze plaats is Sint-Petersburg.
Voor historische plaatsen is de hoofdvorm de naam die het meest bekendheid geniet.
Voorbeeld:
de historische stad Thebe is vooral onder die naam bekend, en dat is de hoofdvorm. Maar er zijn ook varianten, zoals Waset.
Voor alle naamvormen die geen hoofdvorm kunnen zijn, maar wel als synoniem kunnen gelden voor die hoofdvorm, worden verwijzingstermen aangemaakt van het type synoniem. Het kan gaan om verouderde benamingen, variante namen, namen in andere talen,...
Voorbeeld:
Leningrad, als synoniem bij Sint-Petersburg (verouderde benaming).
Waset, als synoniem bij Thebe (Egyptische naam).
Naamvormen die niet als een synoniem (andere benaming, verouderde benaming) kunnen beschouwd worden van de hoofdvorm, worden ingevoerd als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm. Ze worden gebruikt in volgende gevallen:
voor administratieve plaatsen waarvoor geen aparte codes worden aangemaakt, maar die onderdeel zijn van een grotere plaats.
Voorbeeld:
wijken, gehuchten in Vlaamse (deel-)gemeentes: Zurenborg, Het Kiel in Antwerpen; het Patershol in Gent;....
wijken, gehuchten, deelgemeentes in Wallonië en andere landen dan België.
voor vermeldingen als plaats van uitgave, indien het gaat om een schijnadres bij oude drukken.
6.3. Attributen
Bij geografische benamingen kunnen attributen worden toegevoegd die verschillende functies kunnen hebben.
6.3.1. Attributen op het niveau van het record
Op het niveau van het record kunnen twee attributen worden toegekend:
6.3.1.1. Type dbpedia
Een attribuut met de link naar de DBpedia-pagina over de plaats. Op die manier kan in een catalogus op authority records informatie uit Wikipedia worden opgehaald en toegevoegd aan de volledige beschrijving van een authority record. De link naar DBpedia bestaat uit het variabel gedeelte uit de URL die verwijst naar de informatie over de plaats, in de Engelstalige Wikipedia.
Voorbeeld:
Voor de plaats Newmarket in Suffolk (Engeland) is de waarde van het attribuut Newmarket,_Suffolk, omdat dat het variabel gedeelte is in de URL in de Engelse Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Newmarket,_Suffolk.
Warning
Niet bij alle geografische codes zal een attribuut van type dbpedia voorkomen:
omdat niet alle records zijn nagekeken (het attribuut werd pas in 2018 geïntroduceerd)
omdat er niet altijd een Engelstalige Wikipedia-pagina bestaat over de plaats.
6.3.1.2. Type geotype
Een attribuut dat het type van geografische plaats aangeeft, om beter de context te situeren van de plaats. Dit attribuut kan ook gebruikt worden om, op basis van de relaties tussen de authority records, groeperingen te organiseren op basis van de administratieve structuur van een geografisch geheel. Volgende geografische types zijn beschikbaar:
deelgemeente (enkel Vlaanderen)
gemeente
kanton
arrondissement
provincie
county (bv. Engeland)
regio (bv. Engeland)
departement (bv. Frankrijk)
gewest
deelstaat/land (bv. Duitsland)
staat (bv. Verenigde Staten)
land
geografische streek (ook te gebruiken voor gebergten, bergen, valleien,...)
continent/werelddeel
historische plaats (bv. archeologische vindplaats)
rivier/kanaal
meer/binnenzee
zee/oceaan
Voorbeeld:
België heeft een attribuut geotype met als waarde land
Theems heeft een attribuut geotype met als waarde rivier/kanaal
Himalaya heeft een attribuut geotype met als waarde geografische streek
Warning
Niet bij alle records zal een attribuut van het type geotype voorkomen:
omdat niet alle records zijn nagekeken (het attribuut werd pas in 2018 geïntroduceerd)
omdat het niet altijd duidelijk is hoe de plaats moet omschreven worden.
6.3.2. Attributen op niveau van de term
Op het niveau van de termen komt bij geografische codes alleen een attribuut voor bij de verwijzingstermen, niet bij de hoofdvormen. Het gaat om het attribuut geoterm dat de status van de term aangeeft:
naamvariant, voor andere benamingen of benamingen in een andere taal
verouderde benaming, voor benamingen die nu niet meer courant worden gebruikt
onderdeel, voor termen die toegevoegd worden voor onderdelen van een geografische plaats, waarvoor geen aparte authority codes worden gecreërd
benaming impressum, voor termen die gebruikt worden in het impressumveld.
Indien op een term verschillende van dergelijke waarden zouden van toepassing zijn, dan wordt de prioriteit bepaald door bovenstaande volgorde.
6.4. Relaties
Er kunnen relaties gelegd worden tussen geografische codes onderling, en tussen geografische codes en enkele specifieke andere types van authority codes die hier onder worden behandeld. Relaties met alle andere types van authority records zijn nooit toegelaten. Dus:
geen relaties tussen geografische codes en persoonscodes voor individuele personen of dynastieën (die moeten gerelateerd worden aan de biografische geografische codes). Uitzondering: er wordt wel telkens een RT relatie gelegd naar de overkoepelende P-code voor de personen uit een bepaald land. Voorbeeld: er ligt een RT relatie tussen België en België: personen.
geen relaties tussen geografische codes en instellingen. Geen hiërarchische relaties (want de geografische context ligt niet besloten in de instelling waartoe bv. een land zou kunnen behoren); geen horizontale (ze zijn niet onderhoudbaar, bij de wisselende lidmaatschappen van instellingen).
6.4.1. Relaties met andere geografische codes
Welke relaties worden er gelegd tussen geografische codes?
BT/NT relaties om de hiërarchische administratieve structuur binnen een continent en land aan te geven. Zie verder ook, indeling van de hiërarchie per land.
BT/NT relaties tussen geografische streken en historische plaatsen, en het (huidige) land waartoe ze behoren.
BT/NT relaties tussen rivieren en het land/continent waartoe ze behoren.
RT relaties tussen een rivier en zijn zijrivieren.
Voorbeeld:
BT relatie van Antwerpen naar Antwerpen (arrondissement) (stad Antwerpen maakt deel uit van het arrondissement Antwerpen).
BT relatie van Colorado naar Verenigde Staten van Amerika (de staat Colorado maakt deel uit van de Verenigde Staten).
RT relatie van Main naar Rijn (de rivier Main is een zijrivier van de Rijn).
Indien een gebied echter niet volledig tot één land behoort, wordt er geen BT/NT relatie gelegd naar de landen, maar naar het continent.
Voorbeeld:
BT relatie van Oeralgebergte naar Geografische streken (Europa).
BT relatie van Thebe naar Egypte.
6.4.2. Relaties met historische UDC's
Er wordt een hiërarchische relatie gelegd tussen de geografische code van een land en de historische UDC van dat land, indien die bestaat. Indien niet, wordt de relatie gelegd naar de historische UDC van het continent waartoe het land behoort.
Voorbeeld:
BT relatie van Geschiedenis van Frankrijk naar Frankrijk.
6.5. Indeling van de hiërarchie per land
De indeling van de hiërarchie binnen de landen gebeurt niet overal volgens hetzelfde principe. Voor België, de buurlanden en sommige landen van Europa is deze hiërarchie zeer systematisch en op voorhand opgebouwd in verschillende niveaus. Voor andere landen is de opbouw eerder ad hoc gebeurd.
Met uitzondering van Vlaanderen is het laagste niveau de entiteit van een stad of gemeente (in Vlaanderen: de deelgemeente). Voor deelgemeenten (uitzondering: Vlaanderen), districten, wijken, gehuchten, enz. worden geen aparte geografische codes aangemaakt. Ze kunnen als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm worden toegevoegd bij de code van de gemeente. De termen zijn als zodanig alleen opzoekbaar binnen de authority module voor de catalografen, en niet in de publiekscatalogus - omdat het immers geen synoniemen zijn.
Indien catalografen zelf een geografische code dienen aan te maken, dan moeten ze zich goed bewust zijn van de opgebouwde structuur binnen een land, om de nieuwe code daarin in te passen.
6.5.1. Indeling van de Belgische plaatsnamen
6.5.1.1. Vlaanderen
In Vlaanderen worden, voor de administratieve indeling, codes aangemaakt tot op het niveau van de deelgemeente. Voor andere plaatsen (bv. wijken,...), behorend bij een gemeente of een deelgemeente, worden geen aparte a-lois aangemaakt, maar verwijzingstermen van het type verwijzingsterm bij de gemeente of de deelgemeente waar ze bij horen.
Provincie (bv. Limburg).
Arrondissement (bv. Tongeren).
Gemeente (bv. Riemst).
Deelgemeente (bv. Zichen-Zussen-Bolder).
Warning
voor een wijk zoals het Kiel in Antwerpen wordt geen aparte code aangemaakt. De term wordt als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd bij het record voor Antwerpen.
6.5.1.2. Wallonië
Voor Wallonië worden authority codes aangemaakt tot op het niveau van de gemeente. Kleinere plaatsen (deelgemeentes, enz.) worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.
Provincie (bv. Henegouwen).
Arrondissement (bv. Bergen).
Gemeente (bv. Bergen, met verwijzingsterm van type verwijzingsterm voor deelgemeente Jemappes).
6.5.2. Nederland
Voor Nederland worden authority codes aangemaakt tot op het niveau van de gemeente. Kleinere plaatsen (deelgemeentes, enz.) worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.
Provincie (bv. Gelderland).
Gemeente (bv. Elburg, met verwijzingsterm van type verwijzingsterm voor deelgemeente Oostendorp).
6.5.3. Frankrijk
Voor Frankrijk worden authority codes aangemaakt tot op het niveau van de gemeente. Kleinere plaatsen (deelgemeentes, enz.) worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.
Regio (bv. Nord-Pas-de-Calais).
Departement (bv. Nord).
Gemeente (bv. Rijsel).
6.5.4. Duitsland
Voor Duitsland worden authority codes aangemaakt tot op het niveau van de gemeente. Kleinere plaatsen (deelgemeentes, enz.) worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.
Land (bv. Noord-Rijn-Westfalen).
Gemeente (bv. Münster).
6.5.5. Spanje
Voor Spanje worden authority codes aangemaakt tot op het niveau van de gemeente. Kleinere plaatsen (deelgemeentes, enz.) worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.
Autonoom gebied (bv. Catalonië).
Gemeente (bv. Barcelona).
6.5.6. Engeland
Voor Engeland worden authority codes aangemaakt tot op het niveau van de gemeente. Kleinere plaatsen (deelgemeentes, enz.) worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.
Regio (region) (bv. North West)
Graafschap (county) (bv. Cumbria).
Gemeente (bv. Carlisle).
6.5.7. Italië
Voor Italië worden authority codes aangemaakt tot op het niveau van de gemeente. Kleinere plaatsen (deelgemeentes, enz.) worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.
Regio (bv. Emilia-Romagna).
Gemeente (bv. Bologna).
6.5.8. India
Voor India worden authority codes aangemaakt tot op het niveau van de gemeente. Kleinere plaatsen (deelgemeentes, enz.) worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.
Deelstaat (bv. Uttar Pradesh).
Gemeente (bv. Mathura).
6.5.9. Australië
Voor Australië worden authority codes aangemaakt tot op het niveau van de gemeente. Kleinere plaatsen (deelgemeentes, enz.) worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.
Deelstaat (bv. Queensland).
Gemeente (bv. Brisbane).
6.5.10. Andere landen
Bij andere landen wordt de code van de gemeente meestal rechtstreeks gerelateerd met de code voor het land - tenzij er al een diepere structuur is opgebouwd. Controleer dus telkens hoe een land is onderverdeeld.
Kleinere gehelen krijgen geen apart authority record. Ze worden als verwijzingsterm van het type verwijzingsterm toegevoegd aan het record van de gemeente.